Trong chuyến viếng thăm Tòa Thánh sau sự kiệm Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt hồi hưu, với chuyến đi kéo dài ba ngày từ ngày 31 tháng 5, Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh là Hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn đã hội kiến với nhiều quan chức cấp cao của Tòa Thánh như Ngoại trưởng là Tổng giám mục Dominique Mamberti, thứ trưởng ngoại giao, Đức ông Ernesto Ballestrero. Ông còn có cuộc gặp với Hồng y Tổng trưởng Bộ truyền giáo Ivan Dias. Các cuộc hội kiến này chủ yếu bàn về tình hình giáo hội Việt Nam sau sự kiện thay thế Tổng giám mục Hà Nội. Hồng y Mẫn đánh giá cao sự nắm bắt thông tin của các nhân vật cấp cao tại Tòa Thánh, giáo hoàng Biển Đức XVI và hai bộ liên quan tôn trọng ý kiến riêng của Nguyên Tổng giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt. Giáo hoàng tỏ ra quan tâm giáo hội Việt Nam bằng cách đích danh chọn Tân Tổng giám mục Nguyễn Văn Nhơn. Thông tin từ Tòa Thánh cũng cho Hồng y Mẫn biết Bộ ngoại giao Tòa Thánh nói rõ với Nhà nước Việt Nam rằng Tòa Thánh tôn trọng ý kiến của Nguyên Tổng giám mục Kiệt khi nhận đơn từ nhiệm.[282]

Trong Phiên họp Hỗn hợp Vòng 2 Vatican – Việt Nam diễn ra vào tháng 6 năm 2010 tại Vatican, đoàn Việt Nam đã đề nghị Toà Thánh cấm không cho Nguyên Tổng giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt về nước kể cả dịp Kì họp thường niên lần 2 năm 2010 của Hội đồng Giám mục Việt Nam diễn ra vào tháng 10 cùng năm và không được bổ nhiệm ông vào bất cứ chức vụ nào ở Toà Thánh. Tuy nhiên, Vatican cho rằng, giám mục Ngô Quang Kiệt chưa bị tước quyền công dân Việt Nam nên Toà Thánh không thể làm việc vi phạm nhân quyền, vi phạm pháp luật Việt Nam. Còn việc bổ nhiệm nhân sự ở Vatican, đó là công việc nội bộ mà Việt Nam không nên can thiệp.[333]

Năm 2010, ông đi thăm nước Mỹ vừa công tác mục vụ, vừa chữa bệnh, chính quyền ra lệnh cấm ông trở lại Việt Nam. Thời gian cuối ông đang ở Austin (Texas), nhiều người biết chuyện khuyên ông ở lại Mỹ tiếp tục trị bệnh, rồi nhiều nơi, nhiều nhà dòng sẵn sàng tiếp nhận ông, nhưng ông quyết tâm trở lại Việt Nam.[334] Cũng trong thời gian tịnh dưỡng tại Hoa Kỳ, nhiều người muốn gặp gỡ, tiếp xúc, phỏng vấn nhưng ông đều từ chối vì cho rằng có giải thích cũng không thể đáp ứng thoả mãn hay giải toả trọn vẹn những thắc mắc và nghi vấn của nhiều người trong hoàn cảnh phức tạp của Giáo hội Việt Nam.[141] Chưa đầy ba tháng sau khi ra nước ngoài chữa bệnh, Nguyên Tổng giám mục Hà Nội đã trở về Việt Nam ngày 6 tháng 8 năm 2010.[139] Nguyên Tổng giám mục Hà Nội cũng nghỉ ngơi tại Đại chủng viện Boston trong hai tháng.[335] Sau đó, ông bay đường vòng qua một số nước Châu Âu để trở về Việt Nam trong bí mật.[336] Hiện nay Nguyên Tổng giám mục Hà Nội đang cư trú tại Đan Viện Châu Sơn (cách Tòa Giám mục Hà Nội 105 km về phía Nam)[269] và vào các dịp lễ lớn của Công giáo, ông vẫn dâng lễ tại đây.[337]

Về Ninh Bình, chính quyền làm hết sức để trục xuất ông đi. Họ kiến nghị lên trung ương, Giám mục Kiệt là thành phần nguy hiểm, ngoài ra, chính quyền cũng kiến nghị với Tòa Thánh. Tuy vậy, Hội đồng Giám mục Việt Nam và Tòa Thánh không đồng quan điểm của họ. Được biết, sau khi muốn đuổi ông ra nước ngoài không được, chính quyền xin trả ông về lại Giáo phận gốc Long Xuyên, nơi ông học đại chủng viện và được đào tạo làm linh mục, nhưng ông không chấp nhận:"Tôi được giáo hội phân bổ ra miền Bắc làm việc, nên tôi ở đây." Trước sức ép liên tục của chính quyền Ninh Bình, ông bèn trả lời: Tôi có hộ khẩu chính thức ở Hà Nội, thuộc về giáo phận Hà Nội. Nếu ở Ninh Bình khó quá thì tôi phải quay về Hà Nội...[334]

Thăm viếng

Ba ngày sau khi Tổng giám mục Kiệt trở về Việt Nam và lui về Đan viện Châu Sơn sinh sống, phái đoàn Tổng giáo phận Hà Nội do Tổng giám mục kế vị Nguyễn Văn Nhơn và Giám mục Phụ tá Lôrensô Chu Văn Minh dẫn đầu đã đến Đan viện Châu Sơn để thăm Nguyên Tổng giám mục Hà Nội. Cũng dịp này, Nguyên Tổng giám mục Kiệt nhận định sức khỏe mình đã dần dần hồi phục kể từ khi đến cư trú tại Đại chủng viện Boston. Ông còn cho biết thêm rằng mình đã ăn uống ngủ nghỉ như bình thường nên nét mặt đã trở lại tươi vui.[335] Nhân dịp sinh nhật thứ 58 của ông, phái đoàn từ Tổng giáo phận Hà Nội do Tổng giám mục Nhơn và các linh mục trong Tòa Giám mục đã đến đan viện chúc mừng.[338] Chiều cùng ngày, phái đoàn Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng nhanh chóng tổ chức chuyến đi thăm nguyên giám mục của giáo phận này. Phái đoàn do Giám mục Đặng Đức Ngân dẫn đầu.[339]

Ngày 28 tháng 1 năm 2011, phái đoàn Giáo phận Thanh Hóa do Giám mục Nguyễn Chí Linh dẫn đầu, đến thăm và chúc Tết Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt.[340] Sau đó ít tháng, ngày 4 tháng 3, phái đoàn Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng do Giám mục Giuse Đặng Đức Ngân cùng nhiều linh mục giáo phận này đã đến chức mừng lễ bổn mạng Nguyên Tổng giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt.[341] Cùng lý do, phái đoàn Giáo phận Thanh Hóa do Giám mục Giuse Nguyễn Chí Linh đến thăm Tổng giám mục Kiệt vào ngày 17 tháng 3 sau đó. Nhiều phái đoàn khác cũng đến thăm viếng Tổng giám mục Kiệt nhân dịp này.[342]

Ngày 12 tháng 3 năm 2012, cũng nhân dịp quan thầy Tổng giám mục Kiệt, phái đoàn Tổng giáo phận Hà Nội lại đến Đan viện Châu Sơn Ninh Bình để chúc mừng Tổng giám mục Kiệt. Phái đoàn do Tổng giám mục Nguyễn Văn Nhơn và Giám mục Phụ tá Chu Văn Minh. Trước đó, nhiều linh mục và phái đoàn các giáo xứ trong Tổng giáo phận Hà Nội cũng đã đến thăm và chúc mừng Tổng giám mục Kiệt.[343]

Mừng Tết 2014, đoàn từ Tổng giáo phận Hà Nội, do Tổng giám mục kế vị Phêrô Nguyễn Văn Nhơn và Giám mục phụ tá Lôrensô Chu Văn Minh đã đến Đan viện Xitô thăm ông. tại đây, Giám mục Nhơn chúc tết ông mà mong ông luôn cầu nguyện cho giáo phận cũng như luôn là một biểu tượng tinh thần cho đoàn chiên Chúa. [344] Ngày 15 tháng 3 cùng năm, phái đoàn do Giám mục Phụ tá Chu Văn Minh cũng đến Đan viện Châu SƠn chúc mừng nhân dịp lễ quan thầy của Nguyên Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt.[345]

Ngày 9 tháng 2 năm 2015, một số thành viên trong Tông đoàn Gioan Phaolô II và Câu lạc bộ FX Nguyễn Văn Thuận do linh mục Giuse Đỗ Đình Tư, Chủ tịch của Tông dẫn đầu từ đến chúc Tết Nguyên Tổng giám mục Kiệt. Nhiều đoàn khách đến chúc Tết Nguyên Tổng giám mục Kiệt và ông cũng có lịch mục vụ kín hết Mùa Chay.[346]

Ngày 16 tháng 1 năm 2016, phái đoàn dẫn đầu là các Giám mục Phát Diệm gồm Nguyên Giám mục chính tòa Giuse Nguyễn Văn Yến, nguyên Giám mục Giám quản - Giám mục chính tòa Giáo phận Thanh Hóa Giuse Nguyễn Chí Linh và Giám mục chính tòa Giuse Nguyễn Năng đã đến thăm và chúc tết ông tại Đan viện Châu Sơn.[347]

Nhân dịp 25 năm linh mục của ông, ngày 23 tháng 5 năm 2016, đoàn giáo phận Phát Diệm do linh mục Tổng Đại diện dẫn đầu gồm các nhiều linh mục cũng như nữ tu dòng Mến Thánh giá Phát Diệm đã đến thăm Nguyên Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt. Ông cũng cho biết mong muốn học tập Giám mục Phát Diệm mừng dịp ngân khánh linh mục trong âm thầm và cũng công bố sẽ chuyển những quà tặng gồm có phong thư đến Vũng Áng, trao tặng những người đang gặp khó khăn, thiếu thốn do bị ảnh hưởng ô nhiễm môi trường biển Formosa. Nhân dịp Ngân khánh, Tổng giám mục Kiệt dự định này cho xuất bản sách Suy niệm lời Chúa hằng ngày để tặng khách đến thăm, nhưng lại chuẩn bị chưa kịp. Thay vào đó, ông xuất bản tập sách Sống Lòng thương xót theo gương Mẹ Tê-rê-xa, gồm những bài suy niệm và giảng tĩnh tâm trong Năm Thánh Lòng Thương Xót. Ông còn cho biết ngoài số sách với mục đích cho tặng, ông cũng bán số còn lại gây quỹ trao tặng cho người dân tại Vũng Áng.[9]

Vào sáng ngày 31 tháng 5 năm 2016, ở Đan Viện Châu Sơn Ninh Bình, đoàn giám mục miền Bắc đã đến thăm ông và dâng lễ kỉ niệm 25 năm linh mục cho ông, đồng tế có Hồng y Phêrô Nguyễn Văn Nhơn – người kế vị ông và Giám mục Phụ tá Lôrensô Chu Văn Minh từ Tổng giáo phận Hà Nội, Giám mục từ các giáo phận trong Giáo tỉnh Hà nội đến từ các giáo phận như:Bắc Ninh, Hưng Hóa, Hải Phòng, Phát Diệm, Vinh và Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng, cùng đông đảo linh mục từ khắp nơi. Những ngày trước đó các giáo hạt thuộc tổng giáo phận Hà Nội đã lần lượt đến chúc mừng ông nhân dịp này. Lúc đầu Gíám mục Kiệt dự định cử hành lễ kỉ niệm trong âm thầm trong Thánh lễ theo lịch của Đan viện lúc 5 giờ sáng nhưng với sự gợi ý của người kế vị là Hồng y Phêrô Nhơn, Nguyên Tổng giám mục Kiệt đã đồng ý để Đan viện đón tiếp các giáo dân và các giáo sĩ đến dâng lễ tạ ơn cùng ông.[348][349]

Chiều ngày 14 tháng 6 năm 2016, phái đoàn Giáo phận Thanh Hoá do Giám mục chính tòa Giuse Nguyễn Chí Linh dẫn đầu, phái đoàn có khoảng 100 linh mục đến thăm Nguyên Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt nhân dịp kỉ niệm 25 năm linh mục, sáng hôm sau, cả phái đoàn dâng lễ đồng tế với Tổng giám mục Kiệt tại thánh đường Đan viện Thánh Mẫu Châu Sơn (Nho Quan – Ninh Bình) để chúc mừng dấu mốc này trong cuộc đời Tổng giám mục Kiệt.[350]

Nhân dịp tết cổ truyền Việt Nam, ngày 19 tháng 1 năm 2018, phái đoàn Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng đã đến đan viện chúc mừng Giám mục Ngô Quang Kiệt. Phái đoàn được dẫn đầu bởi Giám mục Giuse Châu Ngọc Tri, giám mục giáo phận và nhiều giáo sĩ, tu sĩ cùng giáo dân.[351]

Mục vụ

Hoạt động giai đoạn 2010 – 2015

Trong hai năm liên tiếp sau khi về Châu Sơn, đẩu[352] và cuối năm 2011, Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt quyết định viết sách, ông viết và xuất bản liên tiếp hai cuốn Đi trong ánh sáng lời Chúa tập I và II, toàn bộ tiền thu được từ công việc này, ông quyết định dùng để ủng hội quỹ học bổng ơn gọi tu trì do chính Tổng giám mục Kiệt quản lí.[353]

Nhân dịp Giáng sinh năm 2012, Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt gửi đến Ủy ban Bác ái Xã hội phần quà là 100 xe lăn cho người nghèo. Việc phân bố phần quà này do Giám mục Giuse Nguyễn Văn Yến, Phó Chủ tịch Uỷ ban Giáo tỉnh Hà Nội thực hiện.[354]

Một Bản lên tiếng được đăng trên trang blog Thanh niên Công giáo ngày 27 tháng 1 năm 2013 phản đối các bản án từ 2 đến 13 năm đối với các nhà hoạt động trẻ, phần lớn thuộc Dòng Chúa Cứu Thế về tội danh “tuyên truyền chống nhà nước” và “âm mưu lật đổ chính quyền”. Phía Giáo hội Công giáo, có Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt và Giám mục Phaolô Maria Cao Đình Thuyên kí tên ủng hộ.[355][356] Cùng trong khoảng thời gian này, nhân dịp Nhà nước Việt Nam lấy ý kiến rộng rãi nhân dân về việc sửa đổi hiến pháp, các nhà trí thức, cựu quan chức cao cấp và các nhà bất đồng chính kiến ​​đã đệ trình kiến ​​nghị lên Quốc hội, trong đó nêu lên quan ngại dự thảo của chính phủ vi phạm nhân quyền, dân quyền và pháp quyền. Đơn kiến nghị cũng cho rằng chỉ có một quốc gia tự do, dân chủ và đa đảng mới có thể phục vụ lợi ích chung của tất cả công dân. Bản kiến nghị này cũng lan truyền trên Internet, và cho đến cuối tháng 2 thu hút được hơn 5.600 chữ ký. Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt, Giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp và Giuse Nguyễn Chí Linh[357] cũng kí tên ủng hộ bản kiến nghị này.[357][358]

Ngày 25 tháng 10 năm 2013, ông đến thăm và chúc mừng Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng nhân dịp kỷ niệm 100 năm thành lập. Cùng đi với Tổng giám mục Giuse Kiệt còn có linh mục Bề trên Dòng Xitô Châu Sơn và các linh mục khác. Đón tiếp ông và phái đoàn có Giám mục chính tòa Giáo phận Giuse Đặng Đức Ngân, linh mục Tổng đại diện Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng Giuse Trần Đức Hạnh, linh mục Đại diện Giám mục Giuse Nguyễn Ngọc Thể, cùng các linh mục trong Giáo phận này.[359]

Tích cực hoạt động: 2016 – nay

Ngày 3 tháng 3 năm 2016, Nguyên Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt đã đến Dòng Chúa Cứu thế Hà Nội để viếng linh mục Matthêu Vũ Khởi Phụng, nguyên chính xứ Thái Hà và phụ trách Dòng Chúa Cứu Thế tại giáo xứ này, người đã trả lời rất nhiều cuộc phỏng vấn trong năm 2008 về sự kiện Khâm Sứ - Thái Hà.[272][360] Tháng 4 năm 2016, nhân dịp họp Hội đồng Giám mục tại Giáo phận Thái Bình, một người bạn thân thiết từ thuở nhỏ, giám mục Giuse Vũ Duy Thống đã ghé Đan viện Châu Sơn Nho Quan để thăm Giám mục Ngô Quang Kiệt. Đây cũng là lần cuối cùng Nguyên Tổng giám mục gặp lại bạn của mình, trước khi giám mục Thống qua đời tháng 3 năm 2017.[17]

Ngày 27 tháng 9 năm 2016, Nguyên Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt đi thăm hỏi các nạn nhân thảm họa môi trường biển tại giáo xứ Đông Yên. Nhân tiện, đoàn đã đến Đại Chủng viện Vinh Thanh dâng lễ cho các chủng sinh tại đây. Nguyên giám mục cũng chia sẻ cùng các chủng sinh:Người chủng sinh linh mục, một mặt giữ lấy căn tính của mình, không để “men biệt phái” thấm nhiễm, lại còn phải luôn là người chiến sĩ can đảm trong cuộc chiến để giành phần thắng cho chân lý.[11] Ngày 3 tháng 10 cùng năm, Tổng giám mục Kiệt huần dụ khai mạc khóa thường huấn các nữ tu đã được khấn trọn, gồm 42 nữ tu đến từ 24 cộng đoàn khác nhau.[361]

Chiều ngày 8 tháng 11 năm 2016, giám mục Ngô Quang Kiệt đã đến giáo họ Phú Lễ, giáo xứ Tân Hội, (Hương Khê, Hà Tĩnh). Tại đây, ông đã có cuộc gặp bất ngờ với Nguyên giám mục chính tòa Giáo phận Kon Tum Micae Hoàng Đức Oanh và Giám mục chính tòa Giáo phận Vinh Phaolô Nguyễn Thái Hợp. Tại đây phái đoàn của các giám mục và linh mục tháp tùng đã trao nhiều phần quà là tiền mặt giúp đỡ bà con giáo dân trong vùng lũ lụt khó khăn.[362][363]

Giám mục Giuse Vũ Duy Thống, giám mục Phan Thiết, người bạn thuở nhỏ của ông, được thông báo bệnh nặng vào ngày 27 tháng 2 năm 2017, trong suốt những ngày này, Nguyên Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt liên lạc và thăm hỏi, đồng thời dâng nhiều lời cầu nguyện cho giám mục này. Ngoài ra, ông còn mở lại và lắng nghe các băng nhạc của giám mục Thống. Giám mục Vũ Duy Thống qua đời không lâu sau đó, vào ngày 1 tháng 3, và ngày 4 tháng 3, Nguyên Tổng giám mục Giuse cùng các đan sĩ dâng lễ cầu nguyện cho cố giám mục.[17]

Ngày 22 tháng 5 năm 2017, Nguyên Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt đã đến thăm và động viên hai linh mục đi đòi quyền lợi cho người dân trong vụ Formosa đầu độc môi trường biển, đó là linh mục Antôn Đặng Hữu Nam và linh mục Gioan Baotixita Nguyễn Đình Thục tại giáo xứ Phú Yên. Đây là lần thứ ba nguyên Tổng giám mục đến giáo xứ này khích lệ giáo dân đứng lên giành quyền sống còn của mình.[364][365]

Vụ tranh chấp đất đai tại Đan viện Thiên An, Huế đang có chuyển biến xấu. Cuối tháng 6, đan viện này bị tấn công và triệt hạ thánh giá dựng tại đồi thông của đan viện. Ngày 10 tháng 7, Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt đã đến thăm hỏi các đan sĩ bị tấn công và động viên tinh thần cho họ. Ông là giám mục thứ ba đến đây, sau Tổng giám mục Huế Giuse Nguyễn Chí Linh và Nguyên giám mục Giáo phận Kon Tum Micae Hoàng Đức Oanh.[366] Trong buổi phỏng vấn sau đó, Nguyên Tổng giám mục Kiệt lên án gay gắt: Chính quyền nghĩa là quyền chính đáng công khai hay là công quyền của người dân, phải có tính cách quang minh chính đại. Bây giờ người ta dùng côn đồ, dùng lực lượng đen tối là những lực lượng ở ngoài pháp luật. Nếu hai lực lượng giống như là ánh sáng và bóng tối nhưng chính người ta lại hợp tác với nhau thì khó coi rồi, mà nó còn lẫn lộn vào nhau thì thật là đáng buồn. Suy thoái đạo đức thật là thê thảm Tổng giám mục Kiệt cũng biểu lộ sự đau buồn về biểu tượng Thánh giá bị phá hủy.[367]

Ngày 20 tháng 8 năm 2017, Hội Dòng Xitô Thánh Gia, hội dòng của Đan viện Châu Sơn kỉ niệm 100 năm thành lập, cùng cử hành nghi thức khai mở Năm Thánh cho cộng đồng đan viện. Lễ được chủ sự bởi Đan viện trưởng Đa Minh Savio Nguyễn Tuấn Hào, Đan viện Phó, Tổng giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt cùng đông đảo linh mục, chủng sinh trong đan viện.[368] Một lễ ban phép lành được cử hành sau đó vào ngày 4 tháng 11 với chủ tế là Giám mục Giuse Nguyễn Năng, Giám mục Phát Diệm, Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt đồng tế, cùng đông đảo linh mục, đan sĩ, tu sĩ trong ngoài đan viện cũng như giáo phận Phát Diệm.[369]

Đầu tháng 10, Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt tại Châu Sơn tiếp tục hướng dụ thường huấn cho các nữ tu Dòng Mến Thánh Giá Hà Nội.[370] Ngày 27 tháng 12 cùng năm, nguyên Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt và Giám mục Giáo phận Phát Diệm Giuse Nguyễn Năng đến cùng nhiều linh mục, tu sĩ đến Tòa Giám mục Thanh Hóa thăm Tổng giám mục Huế Giuse Nguyễn Chí Linh, cũng là Giám quản Thanh Hóa và chúc mừng tổng giám mục Linh nhân dịp kỉ niệm 25 năm linh mục.[371] Sau đó ít ngày, ngày 6 tháng 10, ông đồng tế với đông đảo linh mục đoàn Giáo phận Thái Bình và ba giám mục khác, chủ sự nghi thức tiễn biệt Giám mục Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Sang vừa qua đời trước đó không lâu.[372]

Từ ngày 1 đến ngày 6 tháng 12 năm 2017, Nguyên Tổng giám mục Hà Nội chủ sự nghi thức tĩnh tâm cho các ứng viên Phó tế cũng như linh mục của Giáo phận Thái Bình. Địa điểm tĩnh tâm cũng là Đan viện Châu Sơn.[373] Cũng tại Đan viện, từ ngày 30 đến ngày 31 tháng 12 năm 2017, Dòng Chúa Cứu Thế tổ chức Hội thảo chủ đề loan báo Tin Mừng.[374] Tại đây, Tổng giám mục Kiệt cùng tham dự, có huấn từ và đồng tế và giảng lễ trong ngày thứ hai của hội thảo.[375]

Liên Dòng tu nữ miền Bắc Việt Nam tổ chức khóa bồi dưỡng năm 2018, với sự tham gia của 109 nữ tu từ 21 Hội dòng, Tu đoàn và Tu hội. Khóa học kéo dài từ ngày 5 đến 10 tháng 3 năm 2018. Tại khóa học này, Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt tham gia giảng huấn tại ngày khai mạc.[98]

Sức khỏe – cuộc sống

Tháng 6 năm 2014, trả lời câu hỏi từ phía đoàn hành hương khi được hỏi về tình hình sức khoẻ khi họ thấy ông gầy, ông cho biết từ khi về Đan viện Châu Sơn sức khỏe ông đã cải thiện hơn nhiều, Nguyên Tổng giám mục cũng cho biết, ông vui khi được sống trong bầu khí trong lành của Đan viện và được cầu nguyện và chiêm niệm lời Chúa tại đây. Trả lời thẳng vấn đề sức khỏe, ông cho biết mỗi đêm ông chỉ có thể ngủ 4 tiếng, có khi chỉ còn 2 tiếng. Ban ngày, Nguyên tổng giám mục chỉ có thể đọc và viết tối đa 45 phút. Nói về sức ép lên sức khỏe, đây có lẽ là hậu quả của stress quá lớn khi ông còn ở Hà Nội.[334] Về Châu Sơn, ông tiếp tục làm việc: cầu nguyện cho Giáo hội, thế giới, đất nước và dân tộc, tĩnh tâm cho sinh viên, các hội đoàn, dòng tu, đến các Phó tế chuẩn bị chịu chức linh mục. Ông còn viết các bài giảng lễ Chúa Nhật, viết suy niệm, và in sách. Ông cũng là người đóng góp ý kiến làm thay đổi diện mạo đan viện Châu Sơn, tạo không gian thuận tiện để nhiều người đến thăm viếng và tĩnh tâm. Vườn Fatima, một công trình đang được thi công dựa trên ý tưởng của ông.[9]

Trả lời phỏng vấn của VietCatholic nhân dịp kỉ niệm 25 năm linh mục về vấn đề cuộc sống hiện tại, ông cho rằng: Việc chính của tôi là nghỉ ngơi. Đan viện là nơi thích hợp để nghỉ ngơi... Ngoài ra tôi cũng có thời giờ đón tiếp khách hành hương cầu nguyện. Giúp các đoàn tĩnh tâm Đặc biệt giới trẻ. Khi được hỏi về sức khỏe, ông cũng cho biết:Sức khoẻ tôi khá hơn. Nhưng mong manh. Tôi không còn sử dụng sức khoẻ. Nhưng phải nương theo sức khoẻ. Và phải biết chăm sóc cho nó.[22] Cùng vấn đề sức khoẻ, trong một cuộc phỏng vấn khác vào giữa tháng 6 năm 2016, ông trả lời:Chúa ban cho sức khỏe dạo này cũng khá. Công việc chính là nghỉ (Ngài cười), những giờ khác có thể đi làm vườn, giảng tĩnh tâm.[376]

Sau dịp ngân khánh linh mục, ông để dành tất cả những gì được biếu tặng đem đến tặng cho người dân chịu ảnh hưởng bởi thảm cảnh môi trường ở Nghệ An. Nhận xét về tình cảnh và con người nơi đây, ông cho rằng:[376]Tình cảnh của bà con Giáo dân quá đau khổ, xót quê hương, kể như họ rất cô đơn trên lối tối tăm thì họ bày tỏ một cảm xúc rất mãnh liệt... Khi chứng kiến tất cả đời sống của họ cũng như đi thăm tất cả các bờ biển, tôi cảm thấy đau xót, có thể nói là một cảnh chết chóc...Hết sức là đau xót, xung quanh đó hết sức là hoang tàn, không còn sức sống, người ta ai cũng mệt mỏi, rã rời và buồn chán. Đề cập về nguyên nhân, ông cho rằng:cái chết này là do cái chết của tâm hồn con người. Tôi thấy có ít nhất có bốn cái chết: cái chết của lương tâm, cái chết của luân lý, cái chết của lý trí, cái chết của chính trị[376]

Đề nghị phục chức

Năm 2017, 1.500 người ký thỉnh nguyện thư gửi Giáo hoàng Phanxicô xin minh xét cho cựu Tổng giám mục Hà Nội Ngô Quang Kiệt, thông qua Đại diện không thường trú của Tòa Thánh, Tổng giám mục Leopoldo Girelli[377] đề nghị bổ nhiệm cho nguyên Tổng giám mục một vị trí thích hợp. Một số cá nhân ở các nước như Mỹ, Canada, Bỉ, Pháp,... cho rằng: "Cựu Tổng Giám mục Joseph Ngô Quang Kiệt luôn đứng trước đàn chiên, tuyên bố sẵn sàng chết hay bị tù vì đoàn chiên. Ngài không bỏ chiên, nhưng Ngài bị chính Bề trên, quyền lực Giáo hội tại Vatican chấp nhận yêu sách của sói, buộc Ngài phải rời khỏi đoàn chiên". Tuy vậy, khi được hỏi về vấn đề này, Nguyên Tổng giám mục chỉ cho rằng mình "đang muốn nghỉ ngơi".[378] Đài Châu Á Tự Do RFA có buổi trò chuyện với linh mục Lê Ngọc Thanh, đặc trách Phòng Công lý và Hòa bình của Dòng Chúa Cứu Thế Sài Gòn để thảo luận về vấn đề này. Linh mục Thanh cho rằng bức thư nêu lên được vấn đề hiện tại là thời điểm thích hợp để giáo hoàng xem xét lại trường hợp Tổng giám mục Kiệt, không hề nêu rằng giáo hoàng nên phục chức Tổng giám mục Hà Nội cho Giám mục Ngô Quang Kiệt. Linh mục Thanh cũng đánh giá từ khi giám mục Kiệt về hưu thì sức khỏe ông hồi phục rất nhanh và dường như không có gì nghiêm trọng. Linh mục Thanh nhận định bức thư này là dấu mốc trưởng thành của giáo dân. Linh mục Thanh cũng cho hay trước đó cũng có tiền lệ trong vụ việc của Nguyên Tổng giám mục Huế Stêphanô Nguyễn Như Thể.[377]